PLEANYODTARN: The Making of Organic Coconut Sugar (Traditional Method)

ไปทำน้ำตาลมะพร้าวออร์แกนิคกัน!

เมื่อเดือนพฤศจิกายนปีที่แล้วเราได้มีโอกาสไปเข้าร่วมกิจกรรม "สัมผัส" ของกลุ่มเพียรหยดตาล ที่จังหวัดสมุทรสงครามมา เป็นกิจกรรมที่จัดขึ้นเพื่อเปิดให้คนเข้าไปเรียนรู้กระบวนการทำน้ำตาลมะพร้าวแบบดั้งเดิม โดยเค้าจะพาไปดูตั้งแต่ขั้นตอนการขึ้นต้นมะพร้าวเก็บน้ำตาล ไปจนถึงการทำน้ำตาลมะพร้าวที่เตาแบบโบราณ ในขั้นตอนนี้เราจะได้ชิมทั้งน้ำตาลสด บรรดาเผือกกล้วยมันลอยน้ำตาล ตังเม และได้น้ำตาลมะพร้าวกลับบ้านกันไปคนละ 1 กระปุกด้วย ซึ่งเราบอกก่อนว่าจุดเด่นของน้ำตาลมะพร้าวที่นี่คือจะมีรสที่ติดเค็มเล็กน้อย (ว่าด้วยเรื่องของพื้นที่ในการปลูก) ก็แล้วแต่คนชอบนะตรงนี้ แต่เอามาฝากพ่อแล้วพ่อเราชอบมาก เหมือน Salted Caramel ดี ๆ เลยล่ะ

กิจกรรมของที่นี่จะเป็นในรูปแบบของการนำเสนอชุมชน โดยการนำเอาวิถีชีวิตและวัตถุดิบที่มีอยู่ในชุมชนมาจัดเป็นกิจกรรมต่าง ๆ ซึ่งเดี๋ยวนี้ที่นี่มีกิจกรรมหลากหลายรูปแบบมาก ไม่ได้มีแค่ "สัมผัส" อย่างเดียวแล้ว

สิ่งเหล่านี้เป็นความตั้งใจพี่เก๋ หนึ่งในผู้ก่อตั้งกลุ่มวิสาหกิจชุมชนแห่งนี้ที่อยากสืบทอดการทำน้ำตาลมะพร้าวแบบดั้งเดิม โดยพี่เก๋ได้ให้ความสำคัญกับความสุขคนที่ทำงานในสวนนี้มาก เพราะเชื่อว่าความสุขของคนที่ทำจะสามารถส่งต่อไปยังผู้บริโภคทุกคนได้ และเริ่มเปิดให้คนที่สนใจสามารถเข้ามาเรียนรู้การทำสวนมะพร้าวแบบเกษตรอินทรีย์ ไปจนถึงไฮไลท์อย่างการทำน้ำตาลมะพร้าวออร์แกนิคแบบดั้งเดิมในเวลาต่อมา

สิ่งที่เราได้จากที่นี่นอกจากเกร็ดความรู้ต่าง ๆ เกี่ยวกับมะพร้าวและวิธีการทำน้ำตาลมะพร้าวแบบดั้งเดิมแล้ว ยังได้รับรู้ถึงความ "เพียร" ของคนในชุมชนที่ต้องการรักษาวิถีชีวิต และการทำน้ำตาลมะพร้าว

แบบดั้งเดิมเอาไว้ ซึ่งเรื่องราวดี ๆ เหล่านี้ทำให้น้ำตาลมะพร้าวของที่นี่มีคุณค่าในตัวของมันเอง

โดยไม่ต้องพึ่งบรรจุภัณฑ์ที่สวยงามใด ๆ เลยล่ะ

หลังจากที่ล้อมวงพูดคุยแนะนำตัวกันเสร็จแล้วพี่ ๆ เค้าก็จัดแจงพาเราไปดูสวนมะพร้าว โดยสวนมะพร้าวเพียรหยดตาลจะมีความแตกต่างจากที่อื่นตรงที่สวนนี้จะใช้วิธีอินทรีย์ทั้งหมด ใช้การตัดหญ้าแทนยาฆ่าหญ้า และใช้การปล่อยแมลงกำจัดหนอนที่เป็นอันตรายต่อต้นมะพร้าว ทำให้สวนมีหญ้าขึ้นรกเป็นพิเศษ สำหรับใครที่กลัวว่าจะคันก็ไม่ต้องห่วงเลย เพราะที่นี่เค้ามีรองเท้าบูทให้ใส่ด้วย

ระหว่างเดินดูสวน ลุงจิตได้สาธิตวิธีการปีนต้นมะพร้าวขึ้นไปเก็บน้ำตาล หรือเรียกอีกอย่างว่า "ขึ้นตาล" แบบสด ๆ กันเลย คุณลุงแข็งแรงมาก ๆ

"จั่น" หรือช่อดอกมะพร้าว โดยคุณลุงชาวสวนจะทำการโน้มและปาดดอกเพื่อให้น้ำตาลใสจากดอกมะพร้าวไหลออกมา และในขั้นตอนนี้คุณลุงได้ให้พวกเราชิมน้ำตาลใสที่ปาดออกมาสด ๆ ด้วยรสชาติของน้ำตาลใส บอกได้เลยว่าหวานมาก ๆ

และนี่คือน้ำตาลจากช่อดอกมะพร้าวหยดลงมาในกระบอก วิธีการนี้คุณลุงบอกว่าใช้เวลาอยู่หลายชั่วโมงเลยกว่าจะเต็ม ซึ่งเศษไม้เล็ก ๆ ที่เห็นอยู่ในกระบอกใส่น้ำตาลคือ "ไม้พะยอม" เป็นสารกันบูดแบบธรรมชาติ ที่ทำให้น้ำตาลใสอยู่ได้นานโดยไม่เสีย

สวนมะพร้าวที่นี่ใช้วิธีการปล่อย "แมลงแตนเบียน" แทนการใช้สารเคมี

แมลงชนิดนี้ถือเป็นสิ่งสำคัญของเพียรหยดตาลเลยก็ว่าได้เพราะช่วยกำจัดหนอนที่เป็นศัตรูพืชของต้นมะพร้าวได้เป็นอย่างดี วิธีการปล่อยง่ายนิดเดียว เพียงเราหันกระปุกเข้าหาแสงอาทิตย์ และเปิดฝาออก แมลงแตนเบียนก็จะบินตามแสงออกไปอย่างง่ายดาย ส่วนทางเราที่กลัวแมลงแทบจะทุกชนิดแถมยังหน้าผากกว้างและสะท้อนแสงมาก ๆ ก็แอบกลัวเหมือนกันว่าแมลงจะบินมาติดหน้าผากหรือเปล่านะ

เลยฝากคนอื่นปล่อยแทน 555555

หลังจากเดินชมสวนมาเรื่อยๆ เราก็มาถึงบ้านของพี่เล็ก โดยเตาโบราณที่เห็นนี้เรียกว่า "เตาตาล"

ซึ่งแต่ก่อนมีอยู่ 11 เตา แต่ในปัจจุบันเหลืออยู่เพียง 2 เตาเท่านั้นที่ยังคงใช้การได้

1 ใน 2 เตา ที่ยังคงเคี่ยวตาลในหมู่บ้าน

ขั้นตอนแรก นำน้ำตาลใสที่ได้จากช่อดอกมะพร้าวมาเคี่ยวในกระทะ

ขอบอกเลยว่าในทุก ๆ ขั้นตอนการทำน้ำตาลมะพร้าวเราจะได้เมนูแสนอร่อยมาทานกัน อย่างตอนแรกที่เพิ่งต้มได้ไม่นานนัก เราจะได้เมนู "น้ำตาลสด" รสชาติอร่อยและมีเอกลักษณ์ไม่เหมือนกับน้ำตาลสดที่เคยดื่มมาแน่นอน ใส่น้ำแข็งสักนิดชื่นใจมาก ๆ

และของว่างก่อนมื้อกลางวันของเรา บรรดาเผือก,กล้วย,มัน ที่พี่เล็กเตรียมไว้ทำเมนู

"ลอยน้ำตาล" ให้พวกเราได้ทานกัน

เป็นการนำเผือก,กล้วย,มันมาเชื่อมในน้ำตาลสดจากมะพร้าวที่กำลังเดือด อร่อยเลยทีเดียว

อันนี้เรียกว่า "โพง" เป็นหม้อใบเล็ก ๆ ที่ต่อด้าม เอาไว้กวนน้ำตาล

ลุงจิตคนเดิม เพิ่มเติมคือเคี่ยวน้ำตาลต่อ

พอน้ำตาลใสถึงจุดเดือด น้ำตาลจะขึ้นฟองที่สูงมาก จึงต้องนำ "โค" บางคนจะเรียกว่า "กระว้ง" หรือ "ครอบ" ที่ทำมาจากไม้ไผ่ มาครอบกระทะไว้เพื่อไม่ให้น้ำตาลล้นออกจะกระทะ

ฟองน้ำตาลเริ่มยุบตัวแล้ว

หลังจากเคี่ยวมาเป็นเวลานาน น้ำตาลใสก็กลายเป็นน้ำตาลที่งวดได้ที่แบบที่เห็นนี้

ในภาพคือคุณลุงกำลังหมุนกระทะเพื่อไม่ให้น้ำตาลไหม้

นำน้ำตาลที่เคี่ยวได้ที่มากรองด้วยผ้าขาวบาง โดยน้ำตาลที่ติดในกระทะแรกจะมีลักษณะเหมือนตังเม ซึ่งคุณลุงก็ได้เอามาให้พวกเราชิมด้วย อร่อยหนุบหนับ (และติดฟัน 55555)

ทำไมต้องกรอง ? เพราะวิธีการเคี่ยวเป็นแบบเตาเปิดโล่ง อาจจะมีแมลงตกลงไป

จึงต้องกรองเพื่อความสะอาด

ขั้นตอนต่อมาคือการกระทุ้ง โดยจะใช้เหล็กกระทุ้งหรือเครื่องปั่นก็ได้ เป็นการเติมอากาศเข้าไป จะค่อย ๆ ทำให้เนื้อน้ำตาลเปลี่ยน แน่นขึ้น

ในที่สุดเราก็ได้น้ำตาลมะพร้าวออกมา รสชาติหวาน ๆ เค็ม ๆ อร่อยสุด ๆ เลย

ตักใส่กระปุกกลับบ้านคนละ 1 กระปุก

หรือจะใส่กระทงใบตองกลับบ้านก็ยังได้ ซึ่งกระทงใบตองนี้ก็คือที่เหลือมาจากเมนูลอยน้ำตาลนี่แหละ

และกิจกรรมต่อมาหลังจากทานมื้อกลางวันเสร็จแล้วก็คือ การทำ "ขนมจาก"

ขนมจาก เรียกได้ว่าเป็นขนมที่ใช้ส่วนผสมทุกอย่างจากมะพร้าวกันเลยทีเดียว ทั้งน้ำกะทิ

เนื้อมะพร้าว และน้ำตาลจากมะพร้าว บอกเลยว่าใช้แบบคุ้มมาก ๆ

ผสมแป้งข้าวเหนียวดำ แป้งข้าวเจ้า หัวกะทิ เนื้อมะพร้าวและน้ำตาลมะพร้าวให้เป็นเนื้อเดียวกัน

โดยทริปนี้มีพี่ที่ทำร้านขนมอยู่เป็นคนอาสาผสมแป้งให้เองเลย

ตักส่วนผสมที่ได้ลงในใบจาก จากนั้นก็ห่อและนำไปเผาที่เตาได้เลย

ในที่สุดก็ได้ขนมจากแสนอร่อย กลิ่นหอม รสชาติหวานมันกำลังดี และทุกคนในทริปนี้

ยังได้ขนมจากกลับบ้านไปฝากครอบครัวกันคนละมัดสองมัดด้วย

ก็จบแล้วสำหรับกิจกรรมใช้ชีวิตในสวนมะพร้าวแบบเช้าจรดเย็น รู้สึกว่าได้อะไรกลับไปมากกว่าแค่ความรู้เรื่องการทำน้ำตาลมะพร้าวมาก ๆ เลยล่ะ เหมือนเป็นการ "สร้างความรับรู้" ทั้งในเรื่องความตั้งใจของคนทำเกษตรอินทรีย์ ความมุ่งมั่นในการอนุรักษ์วิธีการทำน้ำตาลมะพร้าวแบบดั้งเดิมเอาไว้ มันทำให้เราคลายความสงสัยที่ว่า "ทำไมน้ำตาลมะพร้าวแท้ ๆ ถึงมีราคาแพง ?" เชื่อเถอะว่าหากแลกกับการได้ทานน้ำตาลมะพร้าวแบบดั้งเดิมที่ผลิตด้วยกรรมวิธีแบบอินทรีย์ 100% ได้ทำให้เกษตรกรที่นี่มีคุณภาพชีวิตที่ดี ได้รับค่าตอบแทนที่สมเหตุสมผล เราว่ามันคุ้มค่ามาก ๆ